अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र पर्यटन समिति

            प्रजातान्त्रिक राज्य व्यवस्थामा राज्य शक्तिको स्रोत जनतालाई मानिन्छ र जनतामा निहित सार्वभौमसत्ताको प्रयोग जनप्रतिनिधिहरुद्धारा नै गरिन्छ । संसदीय शासन प्रणालीमा सरकार प्रत्यक्ष रूपमा संसदप्रति उत्तरदायी हुने हुनाले उसको गतिविधि तथा कार्यशैलीका सम्बन्धमा संसदमा नियमित रूपमा छलफल हुने गर्दछ । संसदको कार्यबोझ, आवधिक रुपमा चल्ने अधिवेशन, सीमित समय, हरेक निकायमा गहन ढंगले अध्ययन गर्न नसकिने अवस्था आदिलाई मध्यनजर गर्दै संसदको भूमिकामा ओझेल नपर्ने गरी संसदका नियमित तथा आकस्मिक कार्यहरुलाई निरन्तर अगाडि बढाउन संसदले आफ्ना सदस्यहरु रहने गरी विभिन्‍न समितिहरु गठन गर्छ ।

        संसदका कार्यको सुसञ्‍चालन, छिटो छरितो रुपमा होस र बेला बेलामा पर्ने समस्याको सहजरुपमा निराकरण गरी सदनको सञ्‍चालनमा सहयोग पुगोस भनी महत्वपुर्ण तथा आवश्यक विषयको लागि समिति गठन गर्न सक्ने सदनको असिमित अधिकार संविधानले सुरक्षित गरेको हुन्छ । नेपालको संविधानको धारा ८३ मा “प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभा नामका दुई सदन सहितको एक संघीय व्यवस्थापिका हुनेछ जसलाई संघीय संसद भनिनेछ”  भन्‍ने उल्लेख छ । त्यसैगरी धारा ९७ को उपदफा (१) मा “प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभाले संघीय कानून बमोजिम समितिहरू गठन गर्न सक्नेछन् ” भन्‍ने व्यवस्था छ ।

         प्रतिनिधि सभाको नियमित कार्यमा सहयोग पुर्‍याउन प्रतिनिधि सभा नियमावली, २०७९ मा उल्लेखित व्यवस्था अनुसार  नेपाल सरकारलाई प्रतिनिधि सभाप्रति उत्तरदायी र जवाफदेही बनाउन, सरकारबाट भए गरेका कामकारबाहीको अनुगमन र मूल्याङ्कन गरी आवश्यक निर्देशन वा राय सल्लाह दिन एवं संविधानको धारा ९७ बमोजिको उद्देश्य प्राप्‍त गर्न गठन हुने संसदीय समिति लघु संसद  (Mini Parliament) को रुपमा रहने गर्दछन्। प्रतिनिधि सभा नियमावली, २०७९ को नियम १७३ मा व्यवस्था भए बमोजिम प्रतिनिधि सभामा १० (दश) वटा विषयगत समिति रहेका छन्, जसमध्ये अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र पर्यटन समिति  एक महत्वपुर्ण समिति रहेको छ । यस समितिको कार्यक्षेत्र देहाय बमोजिम रहेको छ :

       प्रतिनिधि सभा नियमावली, २०७९ बमोजिम प्रत्येक समितिमा सभामुखले प्रतिनिधि सभाको सहमति लिई समानुपातिक प्रतिनिधित्वका आधारमा पदेन सदस्य बाहेक बढीमा २७ जना सदस्य मनोनयन गर्ने व्यवस्था रहेको छ। पदेन सदस्य बाहेक हाल यस समितिमा २७ जना सदस्य रहेका छन् । प्रधानमन्त्री सबै समितिको र समितिको कार्यक्षेत्रसित सम्बन्धित मन्त्री सो समितिको पदेन सदस्य रहने व्यवस्था रहेको छ। मन्त्री बाहेक कुनै सदस्य एकैसाथ एकभन्दा बढी विषयगत समितिको सदस्य हुन नसक्ने व्यवस्था रहेको छ।

          अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र पर्यटन समितिमा हाल रहनुभएका सदस्यहरु र पदेन सदस्यहरुको विवरण देहाय बमोजिम रहेको छ:      

      प्रतिनिधि सभा नियमावली, २०७९ मा समितिको बैठक सभापतिले आवश्यकता अनुसार बोलाउन सक्ने व्यवस्था रहेको छ । तर समितिको बैठक स्थगित भएको अवस्थामा छलफल गर्नुपर्ने विषय सहित बैठक बोलाउन उपयुक्त छ भनी समितिका एक चौथाई सदस्यले सभापति समक्ष लिखित अनुरोध गरेमा पाँच दिनभित्र सभापतिले बैठक बस्ने मिति र समय तोक्नुपर्ने व्यवस्था रहेको छ । समितिको बैठकको सभापतित्व सभापतिले वा निजको अनुपस्थितिमा समितिका सदस्यले आफूमध्येबाट छानेको व्यक्तिले गर्ने र सदस्यले छानेको व्यक्तिले सभापतित्व गरेकोमा सो कुराको जानकारी सभामुखलाई दिनुपर्ने व्यवस्था रहेको छ । समिति वा उपसमितिको बैठक संसद भवनको परिसरभन्दा बाहिर बस्नु परेमा सभापतिले सभामुखको लिखित अनुमति प्राप्त गर्नुपर्ने व्यवस्था रहेको छ ।  
 

        प्रतिनिधि सभा नियमावली, २०७९ मा समितिको गणपूरक सङ्ख्या समितिको तत्काल कायम रहेको सदस्य संख्याको एकाउन्‍न प्रतिशत हुने व्यवस्था छ । समितिको बैठकमा गणपूरक सङ्ख्या नपुगेमा सो सङ्ख्या नपुगेसम्म समितिको सभापतिले बैठकको कार्य स्थगित गर्न वा अर्को कुनै समय वा दिनसम्मको लागि बैठक स्थगित गर्न सक्ने व्यवस्था छ । समितिको बैठकमा लगातार दुई पटक गणपूरक सङ्ख्या नपुगेमा कम्तीमा एक तिहाई सदस्यको उपस्थितिमा बैठक बस्न सक्ने र सोको जानकारी सभापतिले सभामुखलाई दिनुपर्ने व्यवस्था रहेको छ ।  
 

         प्रतिनिधि सभा नियमावली, २०७९ को नियम १९२ मा समितिको सचिवालय सम्बन्धी व्यवस्था रहेको छ । सो  नियमावलीको उक्त नियम अनुसार संघीय संसद सचिवालय अन्तर्गत अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र पर्यटन समितिको सचिवालय रहने व्यवस्था रहेको छ । संघीय संसदको महासचिवले  संघीय संसद सचिवालयको राजपत्रांकित प्रथम श्रेणीको अधिकृत वा राजपत्रांकित प्रथम श्रेणीको अधिकृतको नपुगमा राजपत्रांकित द्वितीय श्रेणीको वरिष्‍ठ अधिकृत कर्मचारीलाई समितिको सचिव भई काम गर्न तोक्ने व्यवस्था रहेको छ । समितिको सचिवले समितिको कार्य सम्पादनमा सहयोग पुर्‍याउन सम्बन्धित मन्त्रालय, विभाग वा अन्य निकायसँग आवश्यक जानकारी माग गर्न सक्ने व्यवस्था रहेको छ ।

     अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र पर्यटन समितिको सचिवालयमा हाल कार्यरत कर्मचारीहरुको विवरण देहाय बमोजिम रहेको छ:   

क्र.सं.	नाम, थर	पद	फोन नं.
१.	श्री बविता मिश्र	समिति सचिव	९८४१३९६१०४
२.	श्री गोपाल सिग्देल	उपसचिव	९८५१०९१३४०
३.	श्री प्रमिला पौडेल गौतम	शाखा अधिकृत	९८५१२०१२२१
४.	श्री निरज पन्थी	नायब सुब्बा	९८५११९८६६९
५.	श्री प्रभा शर्मा	कार्यालय सहयोगी	९८६०५३८५७३